Techniki zapamiętywania
Techniki zapamiętywania i szybkiego uczenia się
Nauka technik zapamiętywania to marzenie każdego ucznia i studenta, szczególnie podczas przygotowania do sprawdzianu czy egzaminu. Często jednak sięgamy po nie, tuż przed ostatecznym terminem sprawdzenia naszej wiedzy. Niestety samo przeczytanie informacji o technikach szybkiej nauki w dzień przed egzaminem raczej nic nie pomoże. Techniki zapamiętywania są efektywne i usprawniają naukę w bardzo widoczny sposób, jednak kluczem do ich działania nie jest ich znajomość, lecz umiejętność zastosowania mnemotechnik w praktyce. Przeczytanie 120 stronnicowej książki w której opisane są techniki zapamiętywania nie jest warte spędzonego na tym czasu, jeśli po przeczytaniu każdego z rozdziałów nie spróbujemy wdrożyć opisanej w nim metody!
Wśród technik zapamiętywania i efektywnej nauki możemy wyliczyć m.in. : metodę map myśli, metodę Cornella, LOCI, metody aktywnego powtarzania wiedzy, metodę słów zastępczych, metodę łańcuchową, metodę pałacu pamięci czy haków pamięciowych. Samo zapamiętanie ich nazw może być problemem, a co dopiero zrozumienie ich i umiejętność wykorzystania tych technik w praktyce. Podstawą większości metod zapamiętywania są skojarzenia i wyobraźnia. To one są językiem i gramatyką naszego mózgu.
Na początku warto zastanowić się co sprawia, że niektóre zagadnienia są bardzo proste do nauki a inne nie? Prawdopodobnie przedmioty, których uczysz się z łatwością są dla Ciebie ciekawe, być może przedstawione w ciekawy, angażujący sposób lub co więcej, doświadczasz ich na co dzień. Wszystkie te aspekty mają swoje przełożenie w metodach zapamiętywania.
Z metod tych mogą korzystać zarówno dzieci jak i dorośli, dlatego że każdy z nas ma do nich doskonałe predyspozycje. Mianowicie każdy z nas ma wyobraźnię. Według naukowców wyobraźnia pozwala zapamiętywać w bardzo podobny sposób co doświadczenie „na własnej skórze”.
Załóżmy, że musisz nauczyć się wszystkich krajów i stolic Afryki. Zakładając, że uczymy się przez praktykę, koniecznym byłoby zwiedzenie wszystkich tych krajów. Na szczęście dzięki wyobraźni jest to trochę łatwiejsze. Wystarczy, że do nazw krajów i ich stolic zrobisz skojarzenia i zamienisz suche słowa na obrazy, następnie połączysz je w ciekawą historię i wyobrazisz sobie to w atrakcyjny sposób. Zwróć uwagę, że te trzy czynności już po opisie wydają się bardziej ciekawe niż zwykle siedzenie z atlasem.
Zastanów się z czym kojarzy ci się nazwa Maroko? Być może jest to marcepan i oko? Połącz je w historię – jedząc marcepan dotknąłem swojego oka i skleiły mi się rzęsy. Ta prosta historia pozwoli zapamiętać tą informację na wiele dłużej niż mówienie w myślach 10 razy Maroko, Maroko, Maroko, Maroko…
Oczywiście, jest to krótki przykład, który pokazuje potęgę wyobraźni. Aby mógł być zastosowany w realnej nauce, trzeba przejść przez proces zmiany sposobu uczenia się, który poznają nasi uczniowie podczas kursu Best Brain Iceberg, tak, aby mózg automatycznie szukał skojarzeń i wyobrażał sobie odpowiednie historie, które przyspieszą jego proces uczenia się.
Mapy myśli (mind maps) i metoda Cornella
Wybierając technikę zapamiętywania warto zwrócić uwagę na metody, które ułatwiają nam pracę już na etapie porządkowania wiedzy. Są to metody mnemotechniczne angażujące nasz mózg do przetwarzania głębokiego i wielowarstwowego. Należą do nich mapa myśli i metoda Cornella. Każda z nich jest inna i wymaga innego przygotowania.
Metoda Cornella wymaga kartki, długopisu, zadawania pytań, znalezienia słów kluczowych, kilku zdań podsumowania, odpowiedniego podziału oraz przede wszystkim aktywnej powtórki. Mapa myśli wymaga dodatkowo kilku kolorów więcej i znajomości kilku zasad. Obydwa te rodzaje technik usprawniają pracę i pozwalają w szybszy sposób wydobyć zapisane informacje z pamięci. Jednak aby informacje te znalazły się w pamięci długotrwałej należy zapoznać się z dokładnymi instrukcjami jak taką notatkę stworzyć.
Jak tworzyć mapy myśli?
Stworzenie mapy myśli może wydawać się problematyczne. W końcu jest tyle zasad, o których trzeba pamiętać. Warto jednak po prostu zacząć. Może pierwsza mapa nie będzie idealna, ale przybliży nas do osiągnięcia celu – efektywnego zapamiętania.
Pierwszą czynnością jest oczywiście określenie tematu mapy myśli. Warto zastanowić się czy dany temat nie jest na tyle obszerny, by podzielić go na dwie mapy. Kiedy już temat mapy myśli jest gotowy należy przygotować czystą kartkę papieru, coś do pisania i kilka kolorowych flamastrów lub kredek. Warto zwrócić uwagę na to by kartka nie miała kropek, kratek czy linii, ponieważ ograniczają one naszą kreatywność i swobodę tworzenia. Kartkę zawsze ustawiamy poziomo, ponieważ dzięki temu dużo łatwiej jest ją budować, a jednym spojrzeniem nasz mózg przetworzy większą liczbę informacji.
Następnym krokiem jest zapisanie na środku kartki tematu naszej mapy. Może to być tytuł książki, zagadnienie, temat z podręcznika. Ważne jest by zamknąć ten napis w kształt kojarzący się z tematem. Przykładowo jeśli robisz mapę myśli o zwierzętach, dorób uszy, nogi i nos i gotowe! Jeśli nie chcesz rysować wystarczy – prostokąt, trójkąt, czy koło.
W kolejnym kroku przechodzimy do tworzenia gałęzi. Pamiętaj, że gałęzie rysujemy tak, aby czytanie słów nad nimi napisanych było łatwe, dlatego nie powinniśmy rysować ich pionowo i poziomo. Nowe gałązki wychodzą zawsze z końca poprzedniej gałązki. Zastanów się jakie są główne kategorie, które odpowiadają tematowi mapy. Następnie narysuj pierwsze gałęzie – powinny być grubsze na początku i cieńsze na końcu. Nie rób kresek czy strzałek. Zastanów się jak wygląda gałąź i narysuj ją. Dodawanie napisów również związane jest z kilkoma zasadami. Przede wszystkim jedno słowo na jednej gałęzi. Po drugie słowa zapisujemy NAD gałęzią, nie pod, nad czy na gałęzi. Po narysowaniu głównej gałęzi można przejść do rozbudowania jej. Pamiętaj zaczynamy od ogółu do szczegółu a gałęzie wychodzące z poprzednich, powinny być coraz cieńsze. Już sam kształt informuje nasz mózg co jest najważniejsze!
Kolejny ważny aspekt to kolory. Dzieląc temat na główne gałęzie należy do każdego z tematu użyć innego koloru. Przykładowo robiąc mapę myśli z książki czy lektury, w kolorze zielonym wykonujemy gałąź bohaterowie i pozostałe gałązki z niej wychodzące. Przy drugiej gałęzi o wydarzeniach należy już użyć koloru niebieskiego czy pomarańczowego.
Ostatnim, ale równie ważnym aspektem dotyczącym zasad tworzenia map myśli są obrazy. Obrazki są elementem uruchamiającym naszą prawą półkulę mózgu. Wzbudzają kreatywność a tym samym utrwalają ślad pamięciowy. Innymi słowy nic tak nie pomaga jak skojarzenia i obrazki i nie możemy z nich zrezygnować. Wystarczy mały symbol, emotka, skojarzenie. Im bardziej personalne tym lepiej!
Powyższy opis jest bardzo skróconą pigułką na temat map myśli. Aby odpowiednio opanować tę technikę, która jest zgodna ze sposobem funkcjonowania naszego umysłu, należy najpierw przełamać barierę naszych przyzwyczajeń do robienia standardowych notatek. Następnie, aby mapa realnie wspomagała nasze procesy poznawcze, warto mieć kogoś, kto będzie naszym nauczycielem i będzie sprawdzał i poprawiał błędy na naszych mapach myśli. Nasi uczniowie podczas kursu Best Brain Iceberg wykonują na zajęciach różnorakie mapy myśli, w których możemy skorygować ewentualne błędy. Najlepiej uczymy się na błędach, ale aby nauka na błędach była w ogóle możliwa, ktoś musi nam pokazać, że zrobiliśmy błąd. A najlepiej, jak powie nam, jak tego błędu unikać.
Jak wykorzystać mapy myśli w nauce?
Mapy myśli to bardzo dobre narzędzie do przyswajania wiedzy. Dzięki swojej strukturze nie tylko porządkują materiał, ale także poprzez skojarzenia, kolory, rysunki i swój kształt utrwalają zapisane dane w naszej pamięci. Wiele osób zastanawia się czy można zrobić mapę myśli do każdego tematu – zdecydowanie tak! Przedmioty, z których bardzo łatwo robić mapy myśli to na przykład biologia, geografia, język polski czy historia. Wystarczy wybrać dany temat z podręcznika i według powyższych wskazówek przenieść materiał na mapę. Jednak istnieją zagadnienia, które wydają się problematyczne.
Czy da się wykorzystać mapę myśli do nauki języka obcego czy matematyki? Oczywiście! Warto wprowadzić do swojej nauki mapę myśli w języku obcym – dzięki niej rozbudowujemy słownictwo, w podziale na kategorie, ale również tworząc skojarzenia według swojego klucza myślenia.
Zastanawiając się nad mapą myśli z matematyki pamiętaj, że profesor Tony Buzan, twórca map myśli, pracował na tą techniką na podstawie notatek Alberta Einsteina i Leonarda DaVinci, więc osób bardzo związanych z przedmiotami ścisłymi. Być może mapa myśli z matematyki pomoże Ci zrozumieć prawa działań na logarytmach lub usprawni zadania z trygonometrii. Zastanów się co jest problematyczne w danym temacie i jak możesz to uporządkować dzięki mapie myśli.